مذاکرات رفع تحریمها در چه مرحلهای است؟
تاریخ انتشار: ۱ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۰۴۶۳۰۴
در ادامه گمانهزنی ها درباره فراز و فرودها برجام، صحبتها از توافق غیرمکتوب احتمالی میان ایران و آمریکا است که هیچ کدام از طرفین آن را تایید و یا تکذیب نکردهاند.
به گزارش مشرق، در ادامه فراز و فرودهای برجام، در یک ماه گذشته خبرهای زیادی پیرامون مذاکرات با آمریکا درباره «تبادل زندانیان» و موضوع «مذاکرات رفع تحریمها» و «آزادسازی منابع بلوکه شده ملت ایران در برخی کشورها» شنیده میشود و سفر وزیر امورخارجه کشورمان به چهار کشور عربی منطقه نیز در این راستا ارزیابی شده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
همچنانکه «نیویورک تایمز» در گزارشی مدعی شد که ایران و آمریکا با یکدیگر به توافق غیر مکتوب رسیدهاند که بر اساس آن ایران میپذیرد از پیشرفت در برنامه هستهای خود پرهیز کند و در مقابل بخشی از پولهای بلوکه شدهاش در کشورهای مختلف آزاد و صرف امور بشردوستانه شود.
تقریباً با هر بار کنشگری مسئولان وزارت امور خارجه، موجی از گمانهزنیها از سوی رسانهها مطرح میشود که ایران و آمریکا در آستانه توافق هستند. ابتدا گفته شد توافقی موقت و در سطح پایین شکل میگیرد، سپس دو کشور ایران و آمریکا «توافق موقت» را تکذیب کردند. مجدداً مدل توافق «تعلیق در برابر تعلیق» در رسانهها پیچید که این موضوع هم توسط دو کشور رد شد تا اینکه وزیر خارجه عمان در گفتوگو با المانیتور، از نزدیک بودن حصول توافق میان نمایندگان ایران و آمریکا بر سر تبادل زندانیان و احتمال حلوفصل موضوعات هستهای میان دو کشور خبر داد. در «توافق ۲۰۱۵» نیز تبادل زندانیان، گام اول توافق ایران و ۱+۵ بود و مجدداً همان شرایط در حال تکرار شدن است.
از طرفی «تفاهم» یا توافق غیر رسمی ایران و آمریکا از دیگر خروجیهای بازارهای سیاه حدس و گمان است. نیویورک تایمز در تعریف این نوع از توافق نوشته است: «هدف از دستیابی به یک توافق غیررسمی و نانوشته که برخی از مقامهای ایرانی آنرا «آتشبس سیاسی» خواندهاند جلوگیری از تشدید بیشتر یک رابطه خصمانه طولانی مدت با ایران است که به ویژه با نزدیک شدن به میزان اورانیوم لازم برای ساخت بمب اتمی و همچنین تأمین تسلیحات برای روسیه سطح آن افزایش هم یافته است.»
در صورت صحت گزارش نیویورک تایمز، ایران توانسته است به صورت دوفاکتو غنیسازی ۶۰ درصدی اورانیوم خود را از سوی طرف آمریکایی رسمیت ببخشد و در مقابل بخشهایی از پولهای بلوکه شده خود را در عراق و کره جنوبی آزاد کند و آمریکا دیگر تحریم جدیدی مرتبط با برنامه هستهای ایران علیه جمهوری اسلامی اعمال نخواهد کرد.
فارغ از همه این ها ، جمهوری اسلامی ایران به اندازه کافی عبرت و تجربه دارد که نخواهد با هر گرم و سرد شدن سیاستهای کاخ سفید، سست شود. بنابراین قوه عاقله جمهوری اسلامی ایران نیز، بدون توجه به گمانهزنیها و فشارهای رسانهای غرب، در مسیر تأمین منافع کشورمان ایران اسلامی گام بر میدارد.
گفتنی است، ایران و آمریکا در حال نهایی کردن مذاکرات بر سر «منابع مسدود شده ایران» در دیگر کشورها هستند تا به یک چارچوب عملیاتی و جدول زمانی برسند. بنابراین «مذاکرات فنی» همچنان ادامه دارد و نقش قطر و عمان در این زمینه برجسته است؛ چراکه گفته میشود منابع آزاد شده ایران قرار است به بانکهای این دو کشور منتقل شود.
با توجه به سفر روزهای اخیر رئیس بانک مرکزی جمهوری اسلامی و تاکید او بر گسترش همکاریهای بانکی میان ایران و قطر میتوان انتظار داشت که در این حوزه هم تلاشها و گامهایی صورت گرفته است.
نگاهی به سفر منطقهای امیرعبداللهیان
در این راستا وزیر امور خارجه کشورمان روز دوشنبه ۲۹ خرداد برای تبادل نظر در مورد موضوعات مختلف مورد اهتمام دو کشور در حوزه دوجانبه، منطقهای و بینالمللی به دوحه و مسقط، پایتختهایی که این روزها به محلی برای توافقات دو کشور متخاصم ایران و آمریکا تبدیل شدهاند، سفر کرد سفری که قطعاً بی ارتباط با مذاکرات برای رفع تحریمها نیست.
وزیر امور خارجه کشورمان در جریان دیدار با امیر قطر از تلاشها و ابتکارات این کشور در کمک به حل و فصل موضوعات و مشکلات منطقهای قدردانی کرد.
شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر نیز در این دیدار، ضمن ابراز خرسندی از روابط بسیار خوب، مستحکم و صادقانه میان دو کشور، گفت ایران از جایگاه ویژه ای در منطقه برخودار است و کشورش برای توسعه روابط با ایران هیچ مرزی نمیشناسد.
دیدار باقری با مورا در دوحه
«علی باقریکنی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه نیز در صفحه شخصی خود در فضای مجازی از گفتگو با «انریکه مورا» معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در خصوص طیفی از موضوعات از جمله مذاکرات رفع تحریمها خبر داد.
باقری اعلام کرد: جلسهای جدی و سازنده با انریکه مورا در دوحه داشتم. در مورد طیفی از موضوعات از جمله مذاکرات رفع تحریمها به بحث و تبادلنظر پرداختیم.
در ادامه سفرهای منطقهای حوزه خلیج فارس، حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان در پایان دیدارهای رسمی دوجانبه خود در قطر، روز سه شنبه خرداد ۳۰ دوحه را به مقصد مسقط پایتخت سلطنت عمان ترک کرد.
امیر عبداللهیان در این سفر با مذاکره کننده ارشد دولت نجات ملی یمن و وزیر خارجه یمن و وزیر مکتب سلطانی عمان دیدار و گفتگو کرد.
وزیر امور خارجه کشورمان صبح روز چهارشنبه ۳۱ خرداد نیز با ارتشبد «سلطان بن محمد النعمانی» وزیر مکتب سلطانی عمان دیدار و گفتگو کرد.
امیر عبداللهیان در دیدار با وزیر مکتب سلطانی عمان موضوعات دوجانبه، پیگیری نتایج سفر اخیر سلطان عمان به تهران و نیز تحولات منطقهای خاصه تحولات یمن مورد گفتگو و تبادل نظر قرار گفت.
طرفین بر تداوم تلاشهای مشترک به منظور کمک به پیشبرد روند سیاسی در یمن، ایجاد ثبات و آرامش پایدار و کاستن از رنجها و آلام مردم این کشور تاکید کردند.
از گفتگوهای محض عبور کردهایم
وزرای خارجه ایران و عمان نیز پس از دیدار با یکدیگر در جمع خبرنگاران حاضر شدند.
«بدر بن حمد البوسعیدی» وزیر امور خارجه عمان گفت: امروز در مورد اجرایی کردن توافقاتی که در سفر اخیر سلطان هیثم به تهران دست پیدا کردیم، صحبت داشتیم.
بدر بن حمد البوسعیدی تصریح کرد: ما به بحث در خصوص تحولات جدید منطقه و جهان پرداختیم و در مورد این موضوعات توافق نظر داریم.
وزیر امور خارجه عمان بیان داشت: قرار است با همکاریهای دوجانبه نقش مثبتی در صلح و امنیت منطقه داشته باشیم.
وی افزود: تلاش داریم توافقات دو جانبه فی مابین به مرحله اجرا در بیاید، در حال حاضر اسنادی در قالبهای مختلف وجود دارد که قصد داریم در آینده آنها را امضا کنیم.
البوسعیدی ابراز امیدواری کرد که این اسناد و تفاهمها در مسیر خدمت دو کشور جمهوری اسلامی ایران و سلطنت عمان قرار بگیرد به طوری که رفاه و آرامش دو ملت را به ارمغان بیاورد.
امیر عبداللهیان نیز در جمع خبرنگاران گفت: در خصوص توافقات دو کشور بویژه در سفر اخیر سلطان عمان به تهران و توافقاتشان با رئیس جمهور داشتند را پیگیری کردیم.
وزیر امور خارجه افزود: از مرحله گفتگوی محض عبور کرده و وارد مرحله همکاریهای چندجانبه شدهایم.
امیرعبداللهیان سپس از عمان راهی کویت و امارات شد چراکه به گفته او همگرایی و حل چالشها با مشارکت دستهجمعی کشورهای منطقه امکان پذیر خواهد بود.
او در دیدار با وزیر خارجه کویت گفت: توسعه روابط با همسایگان از جمله کشورهای حوزه خلیج فارس را از اولویتهای جمهوری اسلامی ایران است و در همین راستا آمادگی داریم که کمیسیون مشترک عالی دو کشور را برگزار کنیم. نخستوزیر کویت نیز در دیدار امیرعبداللهیان از ابتکارهای ایران برای تقویت روابط با کشورهای عربی استقبال کرد و گفت: تلاش خواهیم کرد که زمینههای تقویت روابط بین کویت و ایران را تسهیل کنیم.
درک حقیقت از سوی غرب
حال بعد از اغتشاشات و توطئههای خارجی که دشمنان سعی در منزوی کردن ایران در عرصه بین المللی داشتند ایران نه تنها منزوی نشده بلکه امروز توانسته است به کانون دیپلماسی در منطقه تبدیل شده و حتی روابط خود را با همسایگان ارتقا بخشد.
امروز غرب چارهای جز درک حقیقت درباره ایران ندارد، همچنانکه اتفاقات اخیر اروپا و برخورد کشورهای فرانسه و آلبانی با گروهک منافقین نیز در همین راستا قابل تفسیر است. آنچه در این اتفاق مهم است واقع گرایی غرب نسبت به قدرت و اقتدار ایران است که بعد از اغتشاشات سال گذشته و جنگ ترکیبی همه جانبه غرب علیه ایران دریافته اند که بجز راه گفتگو و دیپلماسی گزینه دیگری در برابر ایران ندارند.
البته دولت نیز در این مسیر، مسائل خود را تنها به برجام گره نزده و سعی داشته است با دیپلماسی همه جانبه و حضور در ائتلافهای اقتصادی فرامنطقه ای منافع سیاسی و اقتصادی خود را تأمین سازد.
همچنانکه رئیس جمهور در نهمین گفتگوی تلویزیونی خود با مردم در پاسخ به سوال دیگری درباره آخرین وضعیت مذاکرات رفع تحریمها نیز خاطرنشان کرد: در مذاکرات قبلی تیم مذاکره کننده ما خواستههای خود را مطرح و اتحادیه اروپا نیز خواستههای ایران را منطقی دانسته بود، اما این موضوع با اغتشاشات همزمان و آنها دچار اشتباه محاسباتی شده و تصور کردند از رهگذر این اغتشاشات میتوانند خواستههای خود را پیش برده و کشور را دچار مشکل کنند، غافل از اینکه جمهوری اسلامی ایران بسیار مستحکمتر از تصورات آنها بود، بنابراین دچار پشیمانی شدند که در پیامهای دریافتی از آنها کاملاً مشهود است.
رئیسی تاکید کرد: ما میز مذاکره را ترک نکردیم، اما آنها تمایل داشتند از طریق دیگری مذاکرات را پیش ببرند. در عین حال ما همانند دولت قبل برجام را تنها پرونده سیاست خارجی دولت خود نمیدانیم و پروندههای متعددی در این حوزه در دستور کار است و برجام و لغو تحریمها را در صورتی که طرف مقابل رویکرد عادلانه داشته باشد، دنبال میکنیم، اما مهمتر از آن این است که کشور را به مرحلهای از قوی شدن برسانیم که تحریمها بیاثر شده و کشور قابل تحریم نباشد.
توافق غیر مکتوب زمینهای برای رسیدن به توافق جامعتر
در ادامه، در گفتگو با رحمان قهرمانپور امکان توافق غیر مکتوب و اثرات آنرا بررسی کردهایم. وی در این زمینه گفت: یکی از مسائل جدی که در رابطه با مذاکره غیر مکتوب با آمریکا مطرح است اینکه چون به صورت مکتوب نیست نمیتوان اسم توافق را بر آن گذاشت.
وی بابیان اینکه دو تصویر در رابطه با تفاهم غیر مکتوب ایران و آمریکا وجود دارد، ادامه داد: در آمریکا بر خی از افراد سیاسی و مجلس نمایندگان آن اعلام کردند این تفاهم نوعی توافق است لذا بایستی بر اساس قانون «ایناراINARA» به تصویب کنگره برسد.
کارشناس روابط بین الملل افزود: برداشت دیگری نسبت به تفاهم غیر مکتوب وجود دارد و آن اینکه چون در قالب یک تفاهم است بنابراین ارتباطی با قوه مقننه ندارد که به نظر میرسد با توجه به شرایطی که در ایران وجود دارد، تصویر دوم قالب شده و قوه مقننه به این موضوع ورود نکند و مسئله را مربوط به قوه مجریه بداند.
قهرمانپور در پاسخ به این سوال که آیا چنین تفاهمی میتواند تداوم داشته باشد یا خیر، تصریح کرد: این موضوع نکته بسیار مهمی است. اصولاً اینگونه تفاهمنامهها به صورت رایج در سیاست بین الملل تابع شرایط و تغییرات منطقهای و بین المللی است و وقتی تغییرات زیاد باشد معمولاً یکی از طرفین زیر بار آن نرفته و یا آن را نقض میکند.
وی ادامه داد: به دلیل نانوشته بودن یک تفاهم هریک از طرفین میتواند تصویر و تفسیرهای متفاوتی از آن را داشته باشد. در رابطه با برجام که یک توافق مکتوب حقوقی بود، در مورد اینکه کدامیک از طرفین به تعهداتش عمل نکرده بودند، اختلاف نظر وجود داشت بنابراین در رابطه با این نوع تفاهمنامه ها قطعاً اختلافات به مراتب بیشتر خواهد بود.
کارشناس مسائل بین الملل بابیان اینکه ممکن است در چند ماه آینده با تفاسیر مختلفی مواجه شویم، اظهار کرد: این تفاهم یک فرایند موقت است و قاعدتاً باید به یک توافق بلند مدت تر ختم شود.
کارشناس مسائل بین الملل در پایان با بیان اینکه نمیتوان با قاطعیت گفت که در مورد موضوع هستهای توافقی شده یا خیر، خاطرنشان کرد: بنابراین اگر چنین تفاهمی انجام شود نشاندهنده آن است که فاز جدیدی در روابط ایران و آمریکا آغاز شده و ممکن است این توافق غیر مکتوب زمینهای برای رسیدن به توافق جامعتری باشد که دولت بایدن از ابتدا به دنبال آن بود.
منبع: مهرمنبع: مشرق
کلیدواژه: قیمت برجام مذاکرات برجام خودرو قیمت های روز در یک نگاه حوادث سلامت وزیر امور خارجه کشورمان مذاکرات رفع تحریم ها جمهوری اسلامی ایران امیر عبداللهیان ایران و آمریکا بین الملل منطقه ای دو کشور هسته ای
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.mashreghnews.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «مشرق» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۰۴۶۳۰۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
چرا ایران تحریمناپذیر است؟
ایران تحریمناپذیر است. این گزاره قابل تامل و مهمی است که رئیسجمهوری روز یکشنبه در افتتاحیه نمایشگاه توانمندیهای صادراتی (ایران اکسپو ۲۰۲۴) بیان و در تبیین چرایی آن هم به این موضوع اشاره کرد که جوانان و متخصصان داخلی، در سالهای گذشته توانستهاند با نوآوری و ابتکارهای خاص علاوه بر تامین نیازهای ضروری کشور، دریچههای صادراتی جدید به روی دنیا باز کنند. رئیسجمهوری همچنین با تاکید بر اینکه برگزاری نمایشگاه توانمندیهای صادراتی گواه تحریمناپذیربودن جمهوری اسلامی ایران است، گفت: «تحریم در ایران اسلامی با اراده پولادین مردم هرگز به نتیجه نرسیده و پس از این هم نخواهد رسید. برگزاری این نمایشگاه همچنین نشاندهنده آن است که طرحهای شیطانی منزویکردن ایران هرگز به نتیجه نرسیده و نخواهد رسید.»
رئیسی همچنین این نمایشگاه را رونمایی از دستاوردها و توانمندیهای جوانان کشورمان در تلاش برای تبدیل تحریمها و تهدیدها به فرصت، توصیف و تصریح کرد: «به تعبیر دیگر ترجمان این نمایشگاه و رویداد بزرگ اقتصادی آن است که ما توانستیم و باز نیز میتوانیم.» بر این اساس، اظهارات رئیسی را میتوان بازتاب تغییر و تحولات سرنوشتساز سالهای اخیر اقتصاد ایران دانست، یعنی دقیقا همان نقطه عطفی که طراحان و معماران تحریمهای یکجانبه و حداکثری گمان میکردند با به راه انداختن آنچه کارزار فشار حداکثری نام گذاشتند، میتوانند جریان تولید و تجارت را در کشور به کلی فلج کنند و درنهایت به خواسته خود که همان از بین بردن توان سیاسی و نظامی کشور بود، دست پیدا کنند و مردم را در برابر حاکمیت قرار دهند، اما کارنامه سالهای اخیر نشانگر شکست ابرتحریمهایی است که به گمان تحلیلگران بینالمللی اگر نسبت به هر کشوری اعمال شده بود، فروپاشی ساختار اقتصادی آن کشور ظرف چندماه قطعی بود.
هدفگذاری ایران برای اقتصاد عاری از نفت
برهمین اساس، رهبر انقلاب نیز در سال ۹۸ و در اوج فشارهای تحریمی در یکی از بیانات خود فرمودند: همین تحریم میتواند یک فرصت باشد که [پیش از این هم]بوده و بعد از این هم میتواند فرصت باشد. میتواند اقتصاد کشور را از اتکا به نفت نجات دهد و بند ناف اقتصاد را از نفت قطع کند. عمده مشکلات اقتصادی ما به خاطر وابستگی به نفت است. وابستگی به نفت باعث شده که برای پیشرفت کشور، استعداد و نیروی داخل توجه چندانی نشود اگر بتوانیم این کار را بکنیم، بهترین فرصت را به دست آوردهایم. باهوشهای آمریکاییها هم توجه به این نکته دارند و دیدم در گزارشی توصیه کرده بودند که نگذاریم ایران اقتصاد بدون نفت را تجربه کند، یک راه پشتی درست کنید که ایران بهکلی از نفت منقطع نشود، چون میرود بهکلی دنبال اقتصاد غیرنفتی.
ناکامی نقشه فروپاشی با وجود کاهش کیفیت زندگی مردم
به باور کارشناسان، هرچند ایران در طول ۴۵ سال گذشته عملا زیر شدیدترین فشارهای تحریمی آمریکا و اروپا قرار داشته است، اما از سال ۲۰۱۱ و اعمال تحریمهای نفتی که سودای صفرشدن صادرات نفت را داشت، این استراتژی دنبال میشد که قطع کامل درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت آن هم در شرایطی که بیش از ٩٠درصد بودجه وابسته به آن بود، حتی امور روزمره مردم هم دچار آسیب جدی شود تا در سایه وقوع آشوبهای داخلی و سرخوردگی از ناتوانی در تهیه دارو و غذا، خواستههای نامشروع غرب از جمهوری اسلامی پای میز مذاکره تحمیلی وصول شود. در هر صورت با عبور از سالهای سخت تحمل فشارهای بیرونی، نقشه شوم طراحان تحریم آنطور که انتظار داشتند پیش نرفت و ایران توانست با بهرهگیری از توان داخلی و ایجاد فرصتهای جدید نیازهای فوری را برطرف کند.
برای نمونه طراحان تحریم بنا داشتند صنایع مادر کشور نظیر نفت، پتروشیمی، خودروسازی، فولاد، لوازم خانگی، سیمان و... را از کار بیندازند، اما در نقطه مقابل پیش گرفتن راهبردهای جدید نهتنها این صنایع را از کار نینداخت که حتی برآیند یک دهه گذشته نشان میدهد در برخی از حوزهها تحریم به جای نغمت به نعمت تبدیل شد و استعدادهایی بروز پیدا کرد که در شرایط عادی هیچگاه مجال بروز آن پیدا نمیشد. البته ناگفته پیداست که هرچند آرزوی خامفروپاشی اقتصاد ایران نقش بر آب شده، اما تحریم اساسا آسیبهایی به کیفیت زندگی مردم هم زده و رشد اقتصادی کشور هم به ویژه در دهه ٩٠ برمبنای برنامههای توسعه و سند چشمانداز پیش نرفته که این مسئله در واقع همان محرومماندن کشور از درآمدهای ارزی مناسب و یا بسیاری از تکنولوژیهای جدید جهانی در بخش صنعت است. برای مثال مطابق آمارها در سال ٢٠٢١ رقم درآمد سرانه ملی مردم ایران ٥٣٤٣ دلار اعلام شده بود که مطمئنا اگر جریان تحریمهای یکجانبه نبود رفاه ایرانیان در وضعیت دیگری قرار داشت. بهعلاوه در دیگر شاخصهای کلان مانند نرخ ارز، تورم، بیکاری و تشکیل سرمایه جدید هم اوضاع باب میل مردم و سیاستگذاران نبوده است. البته بخش بزرگی از شوکهای وارد شده به اقتصاد ایران زیرپوست تحریمها، همان مصیبت تکمحصولی و نفتی بودن اقتصاد کشور بوده که چالشهای بزرگی برای کشور ایجاد کرده است.
تنوع بخشیدن به محصولات صادراتی ناجی کشور شد
در این میان، تغییر ریل سیاستگذاری و تنوعبخشیدن به سبد محصولات صادراتی توانسته تا حدود زیادی ضربهگیر تحریمها باشد، ضمن اینکه روند بودجهنویسی در سالهای اخیر و پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم هم تغییرات شگرفی داشته که در آن سهم درآمدهای نفتی از بودجه بسیار کمتر از سالهای قبل شده و حتی دولت با اتخاذ تصمیمات شجاعانه مانند ایجاد پایههای مالیاتی جدید، اصلاح نظام اداری، بهبود محیط کسبوکار و مقابله با فساد که برخی ناظران و تحلیلگران آنها را غیرممکن میدانستند، توانسته دیوار بلند تحریمها را از سر راه بردارد.
ضمن آنکه نمیتوان این تغییر رویه بزرگ را نادیده گرفت که سیاست مذاکره با امید به رفع تحریم تبدیل به آخرین و کماهمیتترین راهبرد دولت سیزدهم شده و این باور به وجود آمده که با اتکا به امکانات داخلی و بهرهگیری از دانش متخصصان داخلی میتوان منافعی برای کشور کسب کرد که پای میز هیچ مذاکرهای پیدا نشده و نخواهد شد. میتوان اینگونه تعبیر کرد که اجرای سیاست اقتصاد مقاومتی و قطعکردن نفت از بند ناف اقتصاد و حذف خودتحریمیها میتواند سفره مردم را هم دچار تغییر کند که این مسئله در صدر اولویتهای کشور قرار گرفته است.
روایت طراحان و معماران تحریم از ناکارآمدی فشارها
در کتاب «تحریمها چطور کار میکند؟ ایران و آثار جنگ اقتصادی» که اخیرا منتشر شده، آمده است: باراک اوباما با ممانعت از تجـــارت ســایر کشورها با ایران در سال۲۰۱۱ ماهیت تحریمهای ایالات متحده را تغییر داد. تحریمهای اوباما منبع اصلی درآمد ارزی ایران یعنی فروش نفت را مختل کرد. این تحریمها همچنین موجب قطع ارتباط بانکهای ایرانی از جمله بانک مرکزی با سیستم مالی بینالمللی شد. تا به امروز، تاثیر اقتصادی تحریمها با آنچه تشکیلات محافظهکار جنگطلب آمریکا پیشبینی میکردند فاصله زیادی داشته است. بهطور قطع، تحریمها به دو دهه رشد اقتصادی ثابت پایان داد، اما تحریم نه باعث فروپاشی اقتصاد شد و نه قیامهای تودهای برای فشار جدی بر دولت را به وجود آورد.
انعطاف نسبی اقتصاد و تصمیم برای اجازه دادن به کاهش ارزش پول، به شروع -تاکنون بسیار کم- بازسازی اقتصادی به دور از صادرات نفت و به سمت تولید داخلی کمک کرد. بهرغم کاهش منابع، دولت از مکانیسم حمایت اجتماعی خود برای محافظت از فقیرترین خانوارها در برابر گرسنگی و سقوط به فقر شدید استفاده کرد. همچنین ریچارد نفیو، مقام سابق وزارتخارجه آمریکا که به عنوان معمار تحریمهای هستهای علیه ایران شناخته میشود، با اشاره به پیشبینیهای نادرست دولت ترامپ مبنی بر فروپاشی ایران طی چند ماه تاکید کرد: «دولت ترامپ از ثبات نسبی حکومت ایران سرخورده شد». نفیو نوشته است: «سال ۲۰۱۸، اظهارنظرهای گستردهای از مقامهای ارشد آمریکایی با این مضمون شنیده میشد که ایران تنها چند ماه و چند ضربت شدید برای فروپاشی فاصله دارد. اعتراضات و آشفتگیهای سیاسی در این کشور ادامه دارند، اما هیچ نشانه معقولی از وجود ناآرامیهای استثنایی در آن دیده نمیشود.»
در ادامه یادداشت مقام سابق آمریکایی آمده است: «حکومت، از لحاظ سیاسی، استحکام معقولی دارد و هیچ نشانهای از جدایی نیروهای امنیتی از آن دیده نمیشود.» نفیو در کتاب «هنر تحریمها؛ نگاهی از درون میدان» مینویسید: «استقامت در برابر درد تحریم اقتصادی، همان توانایی است که یک اقتصاد در عین از دست دادن بسیاری از ظرفیتهای تولیدی خود برای ادامه حیات دارد. مانند گروهان نظامی که حتی در صورت از دست رفتن آن، یک ارتش میتواند کار خود را پیش ببرد. اهمیت داشتن روش و راهبرد برای استقامت در کشور هدف این است که وقتی راهبردهایی برای حفظ استقامت وجود داشته باشد، کشورهایی که در معرض تحریم قرار میگیرند، عزم خود را بالاتر برده و جایگاه خود را در این زمینه تقویت میکنند.»
ایران در برابر تحریم واکسینه شده است
یک کارشناس برجسته ایتالیایی در حوزه اقتصاد نیز با اشاره به پویایی و رشد اقتصادی ایران طی سالهای اخیر تصریح کرد که تحریمهای یکجانبه غرب علیه ایران به اقتصاد این بلوک آسیب زده و موجب شده است تا شرکتهای غربی از بازار بزرگ ایران محروم شود. وضعیتی که به گفته او، شرکتهای غربی را شاکی کرده است.
«جیانکارلو الیا والوری» طی یادداشتی تحلیلی مینویسد: «در حالی که اینجا در ایتالیا برای پیروی از دستورات ایالات متحده آمریکا مغزمان را کار میگیریم، فرقی هم نمیکند که روسایجمهورش خوب، بد یا حتی خوابآلوده باشد، اقتصاد ایران به توسعه خود ادامه میدهد.» والوری در گزارش خود نتیجهگیری کرده است: «تحریمها و محدودیتهای یکجانبه برخی کشورهای غربی علیه ایران به اقتصاد غرب آسیب وارد کرده است، زیرا این تصمیم موجب گردیده تا شرکتهای غربی از بازار ایران دور شوند. این وضعیت به طور خاص بسیاری از کارآفرینان و شرکتهای اسپانیایی را شاکی کرده است.
این درحالی است که جمهوری اسلامی ایران پس از اعمال تحریمها، جایگزینهایی برای شرکتهای غربی پیدا کرده و از کشورهای دیگر کالا میخرد، اما بحران اقتصادی در کشورهای اروپایی باعث شده است که شرکتهای اروپایی از تصمیمهای سیاسی برخی دولتهای اروپایی تحت هدایت دیگران (eterodiretti)، ناراضی باشند.»
آگاته دمارایس، دانشآموخته اقتصاد و عضو ارشد اندیشکده «شورای اروپایی روابط خارجی»، نیز در تازهترین کتاب خود تشریح میکند که چرا تحریم در بیشتر موارد اثر معکوس بر جای میگذارد. به گفته دمارایس، اثر استفاده بیرویه از تحریم مانند استفاده بیرویه از آنتیبیوتیک است و موجب افت اثرگذاری آن میشود و مقاومتها نسبت به آن را افزایش میدهد. در صورت عدمرعایت این پنج عامل، کشورهای تحریمشونده با تدابیری که میاندیشند، علاج را قبل از وقوع حادثه می یابند و با ایجاد شبکههای مالی مستقل، کار خود را پیش میبرند. دمارایس این رفتار را به واکسیناسیون تشبیه میکند و معتقد است روسیه و ایران تا حد زیادی دچار چنین وضعیتی هستند. به گفته او، کشورهای تحت تحریم به سه طریق میتوانند تحریمهای آمریکا را دور بزنند. در وهله نخست آنها میتوانند دلار را را کنار بگذارند که با توجه به گستردگی استفاده از آن در معاملات، اقدام دشواری است.
در وهله دوم، آنها میتوانند ساخت یک شبکه جایگزین سوئیفت را پیگیری کنند. چین این راهحل را از طریق راهاندازی شبکه «سیپس» پیگیری کرده است و حجم معاملات آن به یکصدم شبکه سوئیفت میرسد. درنهایت رمزارز بانکهای مرکزی آخرین ابزاری است که کشورهای تحریمشده میتوانند از آن استفاده کنند.
مسیر خنثیسازی کامل تحریمها چیست؟
در یکجمعبندی کلی میتوان اینطور بیان کرد که با عبور از جنگ اقتصادی یکجانبه علیه ایران حالا فرصتی فراهم شده است که میتوان در بستر انجام اصلاحات اقتصادی و تقویت تولید ملی، به تحقق رشد اقتصادی بالا در سالهای آینده خوشبین بود.
در واقع اگر کجرویهای مزمن گذشته نظیر خامفروشی منابع و ثروتهای بیننسلی، ولنگاری نظام بانکی و بیتوجهی به بخشهای مولد برطرف شود، این انتظار واقعبینانه وجود دارد که شرایط معیشتی مردم و اهداف ذکرشده در برنامه جدید توسعه هم محقق شود.
گذشته از اعتراف سناریونویسان تحریمی به ناتوانی در ویرانکردن بنیه اقتصادی کشور، به طور کلی مهمترین محورهای پیگیریشده در دولت سیزدهم برای خنثیسازی کامل تحریم را هم میتوان در این محورها جستوجو کرد که لازم است با ارزیابی و کنترل دائمی، به شکل ویژه از سوی نظام تصمیمگیری و اجرایی دنبال شود:
- رفع ناترازیهای موجود در اقتصاد از جمله ناترازی در شبکه بانکی، ناترازی انرژی و ناترازی در صندوقهای بازنشستگی
- تقویت بازارهای صادراتی جدید و استفاده از فرصت پیوستن به اتحادیههای منطقهای و جهانی اوراسیا و بریکس
- تقویت اقتصاد دانشبنیان و ایجاد انگیزه برای نخبگان
- کنترل جدی بازارهای دارایی و حذف انگیزههای سفتهبازانه از طریق خرید و فروش طلا و ارز
– تقویت روابط تجاری با کشورهای همسایه، آفریقا، آمریکای جنوبی و ایجاد قراردادهای دائمی برای صادرات محصول غیرنفتی و دارای ارزش افزوده
- مقابله با ابرچالش کمآبی و احیای محیطزیست
- بهبود محیط کسبوکار با هدف افزایش مشارکت مردم و بخش خصوصی در اقتصاد
- پیگیری مبارزه با جریانهای مافیایی و ذینفوذ به قصد حذف کامل موریانه فساد از بدنه اقتصاد کشور.
جغرافیای اقتصادی ایران تحریمناپذیر است
یک کارشناس اقتصادی در مورد تحریمناپذیر بودن اقتصاد ایران گفت: «اقتصاد ایران در دوران تحریم دچار افول و کاهش چشمگیر رشد اقتصادی شد، اما هیچگاه سقوط نکرد؛ دلیل این مسئله تنوع بالای محصولات تولیدی در داخل کشور است که حتی نسبت به کشورهای همسایه و کشورهای حوزه خلیجفارس دارای تفاوتهای بسیاری هستیم، چراکه این کشورها تنها به نفت متکی هستند، اما ایران با کشاورزی، معادن، صنعت پتروشیمی و دیگر صنایع توانسته روی پای خود بایستد و علاوه بر تامین نیازهای داخلی، توسعه صادرات و کشف مقاصد جدید صادراتی را دنبال کند.»
علی حیاتنیا بیان کرد: «شرایط اقلیمی و جغرافیای اقتصادی ایران باعث شده تحریمها و جنگ اقتصادی آمریکا و اروپا به نتیجه نرسد، برای مثال ایران در برخی محصولات کشاورزی جزو برترین کشورهای جهان است یا در حوزه محصولات معدنی پیشرو هستیم، بنابراین با چنین ویژگیهایی نمیتوان تصور کرد اقتصاد ایران زمینگیر شود.» این کارشناس اقتصادی افزود: «البته باید به این نکته توجه کرد که برای به حداقل رساندن اثر تحریمها، باید زنجیره ارزش محصولات را تکمیل و نفت را از بودجه کشور تا حد ممکن حذف کرد، همچنین اصلاحات ساختاری را در نظام اقتصادی و صنایع کشور انجام داد.» حیاتنیا تاکید کرد: «با انجام اصلاحات عمیق اقتصادی و رفع نقاط آسیبپذیر میتوان به این موضوع خوشبین بود که دیگر با اعمال تحریم دچار نوسانات در سطح بازار و کلیت اقتصاد نباشیم.»
منبع: شهروند
باشگاه خبرنگاران جوان وبگردی وبگردی